मुटुले रगत पम्प गरेर शरीरभर शुद्ध रगत पठाउँछ र शरीरको सबै भागमा अक्सिजन, पोषण -ऊर्जा) आदि पुर्याउँछ । रक्तसञ्चारको क्रममा मुटुले रगत पम्प गर्दा त्यसबाट रक्तनली
-धमनी) हरुमा एक प्रकारको चाप -दबाब) पर्छ । त्यसैलाई रक्तचाप ९द्ययियम एचभककगचभ० भनिन्छ । मुटुले रगत पम्प गर्दा यो एक पटक खुम्चिन्छ र पुनः फैलिन्छ । मुटु खुम्चिएको बेला धमनीमा पर्ने रक्तचापलाई माथिल्लो रक्तचाप ९क्थकतयष्अि द्ययियम एचभककगचभ० भनिन्छ । त्यसरी नै मुटु फैलिएको अवस्थामा परेको चापलाई तल्लो रक्तचाप ९म्ष्बकतयष्अि द्ययियम एचभककगचभ० भनिन्छ ।
सामान्य अवस्थामा स्वस्थ मानिसलाई चाहिनेभन्दा बढी रक्तचाप भयो भने त्यसलाई उच्च रक्तचाप भन्ने गरिन्छ । उच्च रक्तचापमा सिस्टोलिक एवम् डायस्टोलिक दुवै वा कुनै एकमात्र पनि आवश्यक स्तरभन्दा माथि जान सक्छ । कुनै एक व्यक्तिका लागि सामान्य मानिने रक्तचाप ऊभन्दा कम उमेर भएका व्यक्तिहरुका लागि उच्च रक्तचाप पनि बन्न सक्छ । त्यसैले उच्च रक्तचापको कुनै निश्चित अंक छैन । तर पनि वयष्क व्यक्तिहरुमा माथिल्लो वा सिस्टोलिक चाप १४० मि.मि.भन्दा बढी र तल्लो चाप ९० मि.मि.भन्दा बढी हुन गएमा त्यसलाई उच्च रक्तचाप ९ज्ष्नज द्ययियम एचभककगचभरज्थउभचतभलकष्यल० भन्ने गरिन्छ ।
उच्च रक्तचापको वर्गीकरण
उच्च रक्तचापको उपचार र अवस्था निर्धारण गर्न सजिलो होस् भन्नका लागि यसलाई कारण र गम्भीरताका आधारमा वर्गीकरण गरिएको छ । आधुनिक विज्ञानले उच्च रक्तचापलाई कारणका आधारमा वर्गीकरण गरेअनुसार यो दुइ प्रकारको छ ।
प्राथमिक खालको उच्च रक्तचाप कुन रोगको कारणले किन हुन्छ भन्ने कुरा पर्ूण्ारुपले निक्र्योल गर्न सकिएको छैन । तैपनि आनुवंशिक ९ज्भचभमष्तथ० कारणले गर्दा भएको उच्च रक्तचापलाई यसअर्न्तर्गत लिइने गरिन्छ । यसरी नै मानसिक तनाव, मोटोपना, रक्तनलीको कडापना, बढी नुनिलोको प्रयोग आदि कारणले हुन सक्ने उच्च रक्तचाप पनि यसै समूहअर्न्तर्गत पर्छ । रक्तचापका धेरै बिरामीहरु ८०-९० प्रतिशत जतिलाई यो प्रकारको उच्च रक्तचाप हुने गर्छ ।
माध्यमिक खालको उच्च रक्तचाप कुन रोगको कारणले कसरी भएको हो भन्ने कुरा छुट्याउन सकिन्छ । ती सहायक कारणहरुलाई ध्यान दिएर उपचार गरिने हुँदा माध्यमिक स्तरको उच्च रक्तचापको उपचारमा सजिलो हुन्छ ।
उच्च रक्तचापका लक्षणहरु
उच्च रक्तचाप भएका सबै व्यक्तिहरुमा लक्षण देखिनर्ुपर्छ भन्ने केही छैन । प्रायजसोलाई सुरुमै कुनै लक्षण देखिंंदैन । जब रक्तचापले च्याप्दै जान्छ तब मात्र अनेक लक्षणहरु देखिन थाल्छन् र ज्यानसमेत जाने हुन्छ ।
उच्च रक्तचाप हुँदा टाउको दुख्ने हुन्छ । यस्तो दुखाइ प्रायः टाउकाको पछिल्लो भाग र गर्दनमा हुन्छ भने कहिलेकाहीँ ढाड, काँध र पाखुराहरुमा पनि दुखाइ वा भारीपना आउन सक्छ । सामान्य हिँडडुल गर्दा पनि श्वास बढ्ने, उत्तानो सुत्दा स्वाँ-स्वाँ आउने, सास फेर्न गाह्रो हुने, छाती भारी हुने वा मुटु दुखेजस्तो अनुभव हुने पनि गर्छ । मुटुको धड्कन बढ्नु वा एक्कासि कम भएजस्तो भान हुनु, रिंगटा लाग्नु, छिटो रिस उठ्नु पनि उच्च रक्तचापका लक्षण हन् । यसबाहेक पिसाब थोरै हुनु तर कहिलेकाहीँ बढी पिसाब लाग्नु, नाकबाट रगत बग्नु, अनुहार -विशेषगरी आँखा) सुन्निनु र रातो हुनु, हातगोडा फुल्नु, आँखा धमिलो हुनु, कहिलेकाहीँ न्रि्रामा झस्किनु, तौल बढ्नु आदि पनि उच्च रक्तचापका लक्षणहरु हुन सक्छन् । रक्तचाप गम्भीररुपमा बढ्दै गएमा त्यसबाट अत्यन्त डरलाग्दा र घातक लक्षणहरु उत्पन्न हुने गर्छन् ।
उच्च रक्तचापबाट उत्पन्न हुने घातक असरहरु
उच्च रक्तचाप धेरै बढ्दै गएमा त्यसले अत्यन्त गम्भीर समस्या ल्याउने गर्छ । यस अवस्थामा शरीरका महत्त्वपर्ूण्ा भित्री अंगहरु ब्रि्रने वा ठूलो चोट लाग्ने हुन्छ । रक्तचाप धेरै बढ्न थालेमा छाती भारी भएर खोकी लाग्ने एवम् खकारमा फिँज र रगत देखिने, नाक-मुखबाट ह्वालह्वाली रगत बग्ने, बान्ता हुने र बेहोस हुने हुन्छ । कहिलेकाहीँ पिसाबमा रगत आउने ९ज्झबतगचष्ब० हुन सक्छ । शरीरमा कम्पन ९ऋयलखगकिष्यलक० हुन सक्छ ।
उच्च रक्तचापका अझ बढी घातक समस्याहरु पनि हुन्छन् । जस्तै- आँखाको पर्दा ९च्भतष्लब० मा रक्तस्राव भई आँखाको दृष्टिशक्ति हराउनु वा अन्धोपना ९द्यष्लिमलभकक० हुनु, मुटु सुन्निनु, फोक्सो सुन्निनु, छाती र पेट असाध्यै दुख्नु, कडा अन्रि्रा हुनु आदि । यसरी नै मस्तिष्कमा रक्तस्राव, मस्तिष्कघातबाट पक्षघात ९एबचबथिकष्क० हुने, हृदयघात ९ज्भबचत ब्ततबअप० हुने, मिर्गाैलाको क्षति हुने वा यसको कार्यशक्ति हराउने अर्थात् मिर्गौलाघात ९प्ष्मलभथ ाबष्गिचभ० हुने आदि अति गम्भीर समस्याहरु आर्इपर्न सक्छन् ।
उच्च रक्तचाप हुने कारण
उच्च रक्तचाप बढ्ने अनेक कारणहरु छन् । बढी चिल्लो, तारेको, भुटेको खाद्यपदार्थ खाने, नियमित रुपमा धेरै बोसोयुक्त माछामासु, नुनिलो आदि खाने, जहिले पनि शरीरलाई चाहिनेभन्दा बढी खाने, असन्तुलित खाना खानेजस्ता जथाभावी खानपानले उच्च रक्तचापको समस्या निम्त्याउँछ । त्यस्तै बियर, जाँड, रक्सी, चुरोट, खैनी, सर्ुर्ती, तमाखु आदि उत्तेेेेजक तथा नशालु पदार्थहरुको नियमित प्रयोग गर्दा त्यसबाट हाम्रो रगतमा निकोटिन तथा कोलेस्टेरोल बढ्ने हुन्छ । यसरी यी तत्त्वहरु बढ्दा त्यसबाट रगतको नली कडा र साँघुरो हुन जान्छ । फलस्वरुप रक्तचाप बढ्छ । यसैगरी औषधिहरु विशेषगरी स्टेरोइड जातका औषधिलगायत अन्य विभिन्न थरीका रासायनिक औषधिहरुको प्रयोगका कारण पनि साइड इफेक्टस्वरुप रक्तचाप बढ्ने समस्या हुन्छ ।
उच्च रक्तचाप हुने अर्को प्रमुख कारण मानसिक उत्तेजना एवम् तनाव पनि हो । जहिले पनि भागदौड र मानसिक तनाव उत्पन्न गर्ने खालका कामहरुमा अल्भिmनुपरेमा पनि त्यसबाट रक्तचापसम्बन्धी समस्या आर्इपर्छ । बढी चिन्ता गर्दा स्नायु कमजोर हुन्छ । रगतमा एडि्रनालिन हर्मोन बढी स्राव हुने, एन्टिड्रि्रेसिभ हर्मोन कम निस्कने हुन्छ, जसका कारण रक्तचाप बढ्न जान्छ । बढी चिन्ता गर्ने, झगडा वा वादविवाद गर्ने, अप्रसन्न हुने, डराउने, बढी महत्त्वाकांक्षा लिने आदि क्रियाकलापले पनि रक्तचाप बढाउने गर्छ ।
रक्तचापको अर्को प्रमुख कारण हो शारीरिक श्रम र विश्रामको असन्तुलन । केही शारीरिक व्यायाम वा श्रम नगर्ने व्यक्तिलाई धेरै थरीका रोग आइलाग्न सक्छन् । अझ श्रम र विश्राम दुवैको अभाव वा बेनियमले गर्दा शरीरमा जीवनी-शक्ति ह्रास हुन्छ । खानपानमा जथाभावी गर्ने तर शारीरिक श्रम नगर्ने व्यक्तिहरुको शरीरमा कोलेस्टेरोल, ट्राइग्लिसराइड्स, मूत्राम्ल आदि बढ्ने हुन्छ र त्यसैको कारण धमनीहरु साँगुरिएर रक्तमार्गमा अवरोध हुन जान्छ । यसरी जब रक्तमार्गमा अवरोध देखापर्छ तब शरीरमा रगत पम्प गर्नको लागि मुटुलाई एकदमै बढी मेहनत गर्नुपर्छ । फलस्वरुप उच्च रक्तचापका साथै मुटुसम्बन्धी रोगहरु जन्मिन जान्छन् ।
यसरी नै गलत जीवनशैलीका कारण पनि रक्तचापजन्य रोगहरु लाग्छन् । सुत्ने, बस्ने, काम गर्ने, व्यायाम वा योगासन आदि कहिले ढिलो गर्ने त कहिले चाँडो गर्ने वा कहिले ती क्रियाहरु गर्दै नगर्नेजस्ता कार्यले शरीरको पाचन, पोषण एवम् निष्कासन सबैमा असर पर्छ । फलस्वरुप उच्च रक्तचाप पनि हुन सक्छ ।
शरीरमा लाग्ने विभिन्न प्रकारका रोगहरुको कारण पनि उच्च रक्तचाप हुन सक्छ । यस्ता रोगहरुमध्ये सामान्यतया सबैलाई हुने प्रमुख समस्या हो मोटोपना । तौल ज्यादै बढी हुँदा रक्तनलीमा समेत बोसो थुप्रिने, मुटुको कार्यक्षमता घट्ने हुन्छ र फलस्वरुप रक्तसञ्चारसम्बन्धी रोग लाग्छ । यसरी चिनीरोग -मधुमेह) हुनु, धमनी खुम्चिनु, साँघुरिनु, कडा हुँदै जानु, कडा कब्जियत
दर्ीघकालसम्म भैरहनु आदि रोगले समेत रक्तचाप बढाउन ठूलो भूमिका खेलेको हुन्छ ।
गल-ग्रन्थि ९त्जथचयष्मरएबचब त्जथचयष्म नबिलम०, एडि्रनल ग्रन्थि ९ब्मचभलब निबिलम०, पियूष ग्रन्थि ९एष्तगष्तबचथ नबिलम० का विभिन्न साना-ठूला रोगहरु पनि उच्च रक्तचापका कारण हुन सक्छन् । हाम्रो शरीरमा हुने निष्कासन अंगहरु छाला, फोक्सो, ठूलो आन्द्रा, मलद्वार र मृगौला आदिमा कुनै समस्या परेमा पनि उच्च रक्तचाप हुन सक्छ । कुनै रोग, कमजोरी वा कार्य शिथिलता आएमा त्यसबाट पूरा शरीरकै जीवनी शक्ति र क्रियाकलापहरुमा प्रतिकूल असर पर्छ ।
उच्च रक्तचापमा योग चिकित्सा
उच्च रक्तचापको लागि योग चिकित्सा एक सरल तथा प्रभावकारी उपचार हो । सामान्य खालको उच्च रक्तचापमा विभिन्न थरीका यौगिक उपचारहरुले लाभ दिन्छन् तर धरै नै रक्तचाप बढ्दा भने अति नै सावधानीपर्ूवक अभ्यास गर्नुपर्छ । आसनहरुको अभ्यास अति लाभदायक छ तर कठिन आसनहरुको अभ्यास गर्नुहुँदैन । अति सरल खालका आसनहरु दिनहुँ अभ्यास गर्दा यसबाट रक्तचाप नियन्त्रण हुन्छ । आसन गर्दा थाक्ने गरी कदापि गर्नुहुँदैन । रक्तचापको गम्भीरतालाई हरेर आसन अभ्यासक्रम अपनाउनर्ुपर्छ ।
यौगिक सूक्ष्म व्यायामहरु वा अन्य सरल खालका व्यायामहरु गरेपछि मात्र आसनहरु गर्नुपर्छ । सुरुमा योग विशेषज्ञकै प्रत्यक्ष निर्देशनमा रक्तचापको अवस्थालाई जाँच्दै अवस्थाअनुरुप योगाभ्यास गर्नुपर्छ । यसरी नै षर्टकर्म, प्राणायामको अभ्यास पनि चिकित्सकको निर्देशनमा गर्नु राम्रो हुन्छ । औषधिको सेवन गरिराखेको अवस्थामा एक्कासि छोड्नुहुँदैन । योगोपचारको क्रम बढाउँदै बीच-बीचमा रक्तचाप जँचाउँदै अवस्थाअनुरुप औषधिको मात्रा घटाउने वा छोड्ने निर्ण्र्ाालिनुपर्ने हुँदा विशेषज्ञको सल्लाह जरुरी हुन्छ ।
उच्च रक्तचापका लागि योगचिकित्सा विधिहरु
शवासन
विधिः उत्तानो परेर सीधा सुत्नुस् । दुवै खुट्टा केही फरक राख्नुस् । हातलाई कम्मरको दायाँ-बायाँ राखी हत्केलालाई माथि फर्काउनुस् । अब आँखालाई हलुकासँग बन्द गर्नुस् । शरीरको सम्पर्ूण्ा भागलाई शिथिल -लुलो) बनाउनुस् । कुनै पनि भागमा बल पार्ने वा कडा गर्ने नगर्नुस् । यसरी प्रत्येक भाग शिथिल र पर्ूण्ा विश्रामको अवस्थामा राखेर केही बेर सुतिरहनुस् । साथै श्वास-प्रश्वास अत्यन्त ढिलो, गहिरो र लामो गर्नुस् । श्वास लिँदा र छोड्दा पेट एवम् छाती पूरा फुलाउने/सुकाउने गर्नुस् तर श्वासको गति अति सुस्त गर्नुस् । आप\mनो मनलाई श्वास-प्रश्वासमा केन्द्रित गर्नुस् अर्थात् श्वास भित्र जाँदै छ, बाहिर आउँदै छ भन्ने कुरामा मात्र विचार गर्नुस् । श्वास रोक्ने नगरी लिने र छोड्ने मात्र गर्नुस् । यसरी यो आसनलाई १५-२० मिनेट वा सोभन्दा बढी समय पनि आप\mनो इच्छाअनुसार गर्न सकिन्छ ।
लाभः शवासनले शारीरिक तथा मानसिक तनाव कम हुन्छ । मनमा आनन्द तथा एकाग्रता आउँछ । सामान्यदेखि बढी उच्च रक्तचापका रोगीहरुलाई समेत शवासनको अभ्यासले धेरै लाभ दिन्छ । आफूलाई कुनै तनाव, रिस आदिले असर पारेमा वा उच्च रक्तचापका लक्षणहरु देखिन थालेमा तुरुन्त शवासन गर्नुपर्छ । समस्या भएमा जुनसुकै बेला पनि यो आसनको अभ्यास गर्न सकिन्छ तर बिहान र बेलुका १०-१५ मिनेट शवासन गर्ने बानी बसाल्दा लाभ पुग्छ ।
एकपाद उत्तानासन
विधिः उत्तानो सुत्नुस् । हत्केला भुइँतिर फर्काएर दुवै हात शरीरको दायाँ-बायाँ राख्नुस् । दुवै खुट्टा जोड्नुस् । अब श्वास लिँदै देब्रे खुट्टालाई तन्काएर सोझो राखी बिस्तारै श्वास लिँदै माथि उठाउनुस् र करिब ६० ड्रि्री जति माथि उर्ठाई रोक्नुस् । ५ सेकेन्डमा खुट्टा रोकिराख्दा श्वास पनि रोक्नुस् । अब श्वास छोड्दै खुट्टा भुइँमा राख्नुस् । यसरी नै यसलाई ६ देखि १० पटकसम्म अभ्यास गर्नुस् र दोस्रो खुट्टाको पनि त्यसरी नै अभ्यास गर्नुस् । अन्त्यमा थाक्नुभयो भने शवासन गर्नुस् । एकै पटक एउटै खुट्टाको मात्र अभ्यास गर्न कठिन भएमा पालैपालो अभ्यास गर्न पनि सकिन्छ ।
द्विपाद उत्तानासन
विधिः उत्तानो सुत्नुस् । दुवै खुट्टा जोड्नुस् । श्वास लिँदै खुट्टा तन्काएर पहिले ३० ड्रि्री जति माथि उठाउनुस् । केही बेर -५-७ सेकेन्ड) रोकेर श्वास छोड्दै तल राख्नुस् । यसरी नै ४५, ६० ड्रि्री माथि उठाउँदै प्रत्येकलाई ६-१० पटकसम्म गर्न सकिन्छ । यसरी द्वीपाद उत्तानासन गर्दा बीच-बीचमा आराम -शवासन) गर्दै पुनः सुरु गर्नुपर्छ ।
सावधानीः द्विपाद उत्तानासनको अभ्यास गर्दा सुरुमै धेरै पटक गर्नुहुँदैन । कसै-कसैलाई सुरुमा कम्मर र पेटको मांसपेशी दुख्छ । त्यसैले क्रमशः बढाउँदै जानर्ुपर्छ । बढी कम्मर र नितम्बको भित्री भाग नसामा दुखेमा नगर्नुहोला ।
एकपाद अर्धहलासन
विधिः उत्तानो सुतेर दुवै खुट्टा जोड्नुस् र हत्केला भुइँतिर फर्काएर राख्नुस् । अब श्वास लिँदै बिस्तारै दाहिने खुट्टालाई तन्काएर उठाउनुस् र ९० ड्रि्री कोण पारी श्वास रोक्दै खुट्टा अड्याउनुस् । ५ सेकेन्ड जति रोकेर श्वास छोड्दै खुट्टा तल राख्नुस् । यसरी नै ६-१० पटकसम्म गरी दोस्रो खुट्टाको पनि अभ्यास गर्नुस् ।
द्वीपाद अर्धहलासन
विधिः उत्तानो सुत्नुस् । दुवै खुट्टा जोड्नुस् । अब श्वास लिँदै दुवै हातले भुइँतिर बल गरी दुवै खुट्टालाई जोडेर तन्काउने र सोझो पारी, माथि उर्ठाई, ९० ड्रि्री बनाई श्वास रोकेर जीउ स्थिर राख्नुस् । ५-७ सेकेन्ड जति रोकिएर श्वास छोड्दै खुट्टा तल राख्नुस् । यसरी नै ६-१० पटकसम्म गर्नुस् । सुरुमै धेरै पटक अभ्यास नगरी क्रमशः दैनिक अलि-अलि बढाउँदै गर्न सकिन्छ ।
पाद उत्तानासन तथा अर्धहलासनका फाइदाहरु
उपर्युक्त एकपाद-द्विपाद उत्तानासन -उतानपादासन) तथा एकपाद, द्विपाद अर्धहलासनहरुको अभ्यासको सबैभन्दा बढी प्रभाव खुट्टा, कम्मर, मेरुदण्ड र पेटको भागमा पर्छ । त्यसैले यी आसनहरुको उचित अभ्यासबाट खुट्टा लचिलो एवम् सुडौल बन्छ । मेरुदण्ड बलियो हुन्छ । आन्द्राहरु र अन्य पाचन अंगहरु बलियो हुने हुँदा अरुचि, कब्जियत, वायुविकार हट्छ । भुँडी बढ्न कम गर्छ । महिलाको प्रजनन अंग बलियो हुन्छ र यससम्बन्धी रोगहरु भएमा कम गर्छ ।
विशेषगरी महिलाको महिनावारीसम्बन्धी धेरै समस्यालाई फाइदा गर्छ । यी आसनहरु गर्भवती महिलाले पनि गर्न सक्छन् । गर्भावस्थामा यी आसनहरुको अभ्यासले पछि बच्चा जन्माउन सजिलो पर्छ भने गर्भावस्थामा आइपर्ने समस्याहरु घट्छन् । यसले कम्मर र पेटमा भएको बोसो घटाउँछ । हाड खिइएर वा नसा थिचिएर हल्का कम्मर दुख्नेहरुलाई वा अन्य सामान्य कारणले हुने कम्मर-ढाड दुखाइलाई यी आसनहरुले फाइदा गर्छन् । रक्तचापका बिरामीका लागि पनि यी सरल आसनहरु उपयोगी हुन्छन् ।
हस्त उत्तानासन
उत्तानो सुत्नुहोस् । दुवै खुट्टा जोड्नुस्, दुवै हातलाई कानसँगै सोझो राख्नुस् । बिस्तारै श्वास लिँदै टाउको, गर्दन र पिठ्युँको भाग माथि उठाउनुस् र केही बेर श्वास रोक्नुस्, जीउलाई अड्याउनुस् । अब श्वास छोड्दै जीउ तल राख्नुस् । यसरी नै १०-१५ पटक गरी शवासन गर्नुस् ।
लाभः यसले छाती, पिठ्युँ र हातलाई बलियो बनाउँछ ।
सावधानीः बढी रिंगटा लागेको बेला गर्नुहुँदैन ।
श्रद्धासन
विधि ः -क) घोप्टो परेर सुत्नुस् । दुवै खुट्टालाई एक-डेढ फिट फरक पारी खुट्टाको पञ्जालाई दायाँ-बायाँ फर्काएर खुट्टाको भित्री गोलिगाँठोले भुइँमा छोएर खुट्टा/जीउ शिथिल पार्नुस् । दुवै हात खुम्च्याई, अगाडितिर ल्याई, त्यसै हातमाथि निधार टेकाएर आँखा चिम्लनर्ुपर्छ । आफूले चाहेको समयसम्म यसरी सुतेर सम्पर्ूण्ा शरीर शिथिल राख्दै बिस्तारै श्वास फेर्दै पूरा आराम लिइसकेपछि उठ्नर्ुपर्छ । सुतिराख्दा भने मन एकाग्र राखेको हुनर्ुपर्छ र मनमा सकारात्मक भावना जागृत गराउनर्ुपर्छ । यसरी यो आसनमा केही बेर आराम गर्नुस् ।
सावधानीः गर्भवतीहरुले गर्भावस्थाको ३-४ महिनापछि घोप्टो सुती यस्तो आसन गर्नु ठीक हुँदैन । यसरी नै बढी छाती दुख्दा धेरै बेर यो आसन गर्नुहुँदैन ।
लाभः यो आसनको अभ्यासबाट बीच-बीचमा आसनको क्रममा हुने थकान मेटिन्छ र आनन्द पनि प्राप्त हुन्छ । मानसिक तनाव पनि कम हुन्छ ।
शिथिलासन
विधि ः घोप्टो परेर सुत्नुस् । अब दाहिने खुट्टा खुम्च्याउनुस् र दाहिने हातलाई पनि खुम्च्याएर हत्केला तल फर्काई राख्नुहोस् । टाउको दाहिनर्ेतर्फ नै मोड्नुस् । देब्रे हातलाई सीधा राख्नुस् र हत्केला माथि फर्काउनुस् । आँखा चिम्लनुस् । शरीरको कुनै पनि भागलाई कडा नपार्नुस् । सबै अंग शिथिल राख्नुस् । यसरी नै अर्कोतर्फ फर्केर दोस्रो हात र खुट्टा मोडेर पनि गर्नुस् । यस आसनलाई पनि दायाँ-बायाँ पालैपालो फर्केर ५ देखि १५ मिनेटसम्म वा इच्छाअनुरुप कम-धेरै समय अभ्यास गर्नुस् ।
सावधानी
बढी छाती दुखेको अवस्थामा धेरै बेर गर्नुहुँदैन ।
लाभ ः यस आसनको अभ्यासबाट शरीरमा पर्ूण्ा आरामको अनुभूति हुन्छ । साथै शारीरिक स्फूर्ति र मनमा एकाग्रता तथा आनन्द प्राप्त हुन्छ । विशेषगरी रक्तचापको गडबडी, छातीका रोगहरु, पेटका समस्याहरु, गर्भावस्था, मानसिक तनाव, चिन्ता आदि समस्यामा यो आसनले लाभ दिन्छ ।
((( सामान्य खालको उच्च रक्तचापमा सावधानीपर्ूवक गरेको विभिन्न थरीका यौगिक उपचारले लाभ पुग्छ। ))
No comments:
Post a Comment